Fistül nedir?
Makat çevresinde, akıntıya yol açan, cilt ile bağırsak arasındaki bir tünel yaradılışıdır.
Bu hastalığın nedeni nedir?
Makatın çevresindeki yumuşak doku içinde salgı bezleri vardır. Bu bezler ürettikleri salgıyı bağırsağın son kısmına boşaltırlar; dolayısıyla bezler ile makat arasında kanallar vardır. Şayet bu bezler iltihaplanır ve çıban oluşursa bir biçimde çıban boşalacaktır. Bu boşalma ya kendiliğinden çıbanın cilde açılması ile olur veya cerrah operasyonla boşaltır. Her iki vaziyette de zati bezlerin bağırsağın içine kanalı varken bir de cilt ile birleşir, böylece bağırsakla cilt arasında tünel oluşmuş olur.
Bulguları nelerdir?
Fistül hastalarının en sık şikayeti cerahatli akıntıdır. Bu akıntı zaman zaman bir iki damla ile iç çamaşırın kirlenmesi biçiminde olabileceği gibi günde birkaç kere iç çamaşırı değiştirmek gerektirecek kadar fazla olabilir. Bu akıntılar cildi tahriş ettiği için kaşıntı olabilir. Bazen akıntı kırmızı olunca kanamı varsayılabilir.
Teşhis nasıl yapılır?
Teşhis oldukça basittir. Yalnızca tetkik dahi yeterlidir. Akıntının kesildiği zamanlarda veya fistül deliğinin makatın içinde kaldığı hastalarda bazı görüntüleme muayeneleri yapmak gerekebilir.
Hangi muayeneleri yaptırmak gerekir?
Hastalığın yaygınlığı, fistül yolunun nereye gittiği, içerde bir abse odağı olup olmadığı yada başka bir hastalık nedeniyle fistül olup olmadığını tanımlamak için MR ve kolonoskopi gibi bazı muayeneler yapılabilir.
Kolonoskopi yaptırmak gerekir mi?
Şayet kolay fistül ise, altta uyuyan başka bir hastalık düşünmüyorsak kolonoskopi yapılmayabilir. Ama yinelemiş fistül ise veya altta uyuyan başka bir hastalık olduğundan evham ediyorsak kolonoskopi yaptırmak verimlidir.
MR çekilmesi koşul mu?
Her fistül hastası için MR sürükletmek koşul değildir. Ama tekerrür etmiş fistüllerde, derin dokularda abse olduğu düşünüldüğünde, çok ağızlı fistül varsa MR sürükletmek faydalıdır.
Bu bulgular başka bir hastalığa ait olabilir mi?
Makat etrafında aynı şikayetlere yol açan muhtelif hastalıklar vardır. Bu hastalıklar arasında hemoroit hemoroid çok sık görülür. Bu surattan bu şikayetler olunca birey genellikle hemoroit hastalığı olduğunu varsayır. Oysa başka bir hastalıklar da olabilir. Başka bir hastalık olup olmadığı ancak tetkik ve muayeneler ile ayırdedilir.
Fistülün rehabilitasyonu nedir?
Fistülün rehabilitasyonu operasyondur. Operasyonda bu iyileşmeyen tüneli ortadan kaldırmak temeldir.
Operasyon yapılmazsa ne olur?
Hastalık devam eder, akıntılar ve cilt tahrişleri ilerler. Seyrek, uzun seneler rehabilitasyonsuz vazgeçilen fistüller kanserleşebilir.
Fistül başka bir hastalığa döner mi?
Uzun seneler rehabilitasyon edilmemiş fistüllerde az da olsa kanserleşme olasılığı olabilir.
Operasyondan başka rehabilitasyon usulü var mı?
Antibiotikler fistül akıntılarını eksiltebilirler ama hastalığı tamamen iyileştiremezler. Fistül hastalığının temel ve kesin rehabilitasyonu operasyondur.
Operasyonda ne yapılıyor?
Operasyonun temeli bu fistül tünelinin ortadan kaldırılmasıdır. Bu emel için birden fazla cerrahi usul vardır. Hangi usulün uygulanacağına cerrah karar verir. Bazen bu tünel bir koni biçiminde kesip çıkarılır, bazen tünel yalnızca sarih yara haline getirilip pansumanlarla iyileşmesi sağlanır. Bazen de makat adalelerini kesecek biçimde fistül çıkarılır.
Operasyondan sonra makatta kaçırma olur mu?
Fistül yolu makat adalelerinin arttan ilerleyip bağırsağa açıldığı gidişatlarda, bazen makat adalelerini de kesmek gerekir. Ama bu kesme operasyonu yaraya yerleştirilen bir iplik ile uzun vadede yapıldığından makatta kaçırma olasılığı çok azdır. Şayet evvelden kaçırma olabileceği öngörülüyorsa operasyon usulü bu gidişata göre tasarlanır.
Operasyondan sonra pansuman gerekiyor mu?
Çoğu hastada pansumana gereksinim olmaz. Ama yarası büyük olan şahıslar için makat üzerinde devamlı bir gazlı bez bulunması iyi olur. Bu bez akıntıları emerek çamaşırların kirlenmesini maniler hem de yarayı kuru tutarak iyileşmeye takviyeci olur.
Operasyon yarası ne kadar zamanda iyileşir?
Yaranın büyüklüğüne göre bir hafta ile bir ay arasında değişir.
Operasyon sonrası yaşamımda farklılık olacak mı?
Tamamen bayağı yaşama dönülür. Yalnızca kabız olmamak, dışkılama sonrası yarayı arınmak yeterlidir. Banyo yapmakta bir sınırlama yoktur. Pansumanlar devam etse dahi birey bayağı işini yapabilir.
İşime ne zaman dönebilirim?
Çoğu hasta bir iki gün içinde işine döner. Bazen bu vakit bir hafta olabilir.
Hastalık tekerrürler mi?
Anorektal fistüller tekerrür edebilir hastalıktır. Zira operasyon sonrası yara iyileşirken kalçaların kapalı olması nedeniyle yara dudakları birbirine temas eder ve cilt acilen yapışır. Ama ciltaltı dokular iyileşmeden cildin yapışıp iyileşmesi zati fistül demektir. Bu surattan operasyon sonrası yara iyileşirken doktor ile sıkı irtibatta olmak gerekir.
Hastalığın tekerrür ettiği nasıl anlaşılır?
Öngörülen zamanda iyileşmeyen ya da iyileştikten sonra tekerrür akıntısı başlayan yaralarda hastalığın yinelediği söylenebilir. Ama tetkik ile bunu teyit etmek gerekir.
Hastalığın yinelemesi halinde rehabilitasyonu nasıl yapılır?
Yineleyen fistüllerin rehabilitasyon da yeniden operasyondur. Ama bu sefer operasyon evveli fistülün yinelemesine yol açan bir neden olup olmadığını görmek için muayene yapılmalıdır.
Dr.Alaattin Öztürk